I ACa 629/16, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 października 2016

TEZA:

1. Istnieje powszechnie obowiązujący zakaz wypełniania weksli in blanco w razie przedawnienia zabezpieczonych nimi roszczeń, niezgodnie z wolą wyrażoną w porozumieniach wekslowych, na szkodę zobowiązanych i wykorzystywania ich w obrocie. Naruszenie tych zakazów oznacza działanie bezprawne w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności za czyn niedozwolony. Nie można więc odrzucić a limine, że wypełnienie weksla in blanco niezgodnie z treścią porozumienia, a następnie jego indosowanie może być uznane za czyn niedozwolony, o którym mowa w art. 415 k.c. W granicach upoważnienia do wypełnienia weksla mieści się takie jego uzupełnienie, które odpowiada stosunkowi podstawowemu, podobnie jak w graniach upoważnienia pozostaje uzupełnienie weksla dokonane przed upływem terminu przedawnienia roszczenia. Norma art. 443 k.c. przewiduje zbieg podstaw odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej, kiedy czyn sprawcy stanowi jednocześnie naruszenie obowiązków charakterze powszechnym, ciążących na każdym podmiocie i zawsze, wynikających z norm prawa, zasad współżycia społecznego lub dobrych obyczajów i to bez względu na istniejący między stronami stosunek zobowiązaniowy oraz jego zakres.

2. Powaga rzeczy osądzonej orzeczenia wydanego w procesie, w którym podniesiono zarzut potrącenia, nie obejmuje oceny zasadności tego zarzutu, a więc kwestii istnienia lub nieistnienia wierzytelności nim objętej. Sąd nie jest związany zarówno ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, jak i poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego w niej wyroku.

3. Stosownie do art. 10 ustawy z 1936 r. – Prawo wekslowe, jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Norma art. 17 prawa wekslowego również znacząco ogranicza możliwość podnoszenia zarzutów ze stosunku osobistego przez posiadacza weksla, mianowicie jest to możliwe jedynie w takiej sytuacji, kiedy posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika. Norma art. 10 prawa wekslowego wyczerpująco reguluje wysłowioną kategorię zarzutu, do której art. 17 nie znajduje zastosowania. Zarzut uzupełnienia weksla niezgodnie z deklaracją jest możliwy, kiedy posiadacz nabył weksel w złej wierze albo dopuścił się rażącego niedbalstwa, więc norma art. 17 prawa wekslowego, wbrew twierdzeniom powódki, nie ma zastosowania. Co do zasady zatem sytuacja procesowa pozwanego w postępowaniu nakazowym po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla jest utrudniona o tyle, że możliwość odwoływania się do zarzutu ze stosunku osobistego, w tym do wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, jest znacznie ograniczona. Należy przyjąć, że sytuacje, kiedy dłużnik wekslowy będzie mógł powoływać się na zarzuty ze stosunku osobistego będą wyjątkowe, zasadą będzie jednak obrona wynikająca z zarzutów opartych na prawie wekslowym. W zdecydowanej większości przypadków, w wyniku indosowania weksla uzupełnionego niezgodnie z deklaracją dochodzi do utrzymania wydanego uprzednio nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Wysoce prawdopodobna jest sytuacja, że to pozwany dłużnik wekslowy przegra ostatecznie proces o zapłatę.